Φιντείας

Κομίζω γλαύκα εις Αθήνας... Carry coals to Newcastle...

Η Φωτό Μου
Όνομα:
Τοποθεσία: Thessaloniki, Greece

Κυριακή, Μαΐου 11, 2008

Περί ελευθερίας



Χθες το βράδυ, μετά ολοήμερη εργασία, πέφτω στο κρεβάτι κουρασμένος. Η ώρα κάπου μετά τα μεσάνυχτα και μπροστά μου μια τηλεόραση που σχεδόν ποτέ δεν την ανοίγω (είμαστε σε εργασιακό χώρο). Κάποιες φορές όμως, παρά την κούραση, νιώθω κατά παράδοξο τρόπο, ότι θέλω κι εγώ το υπναγωγό μου. Η τηλεόραση είναι καλή και φθηνή στο είδος της.
Ανοίγω, λοιπόν και τελικά το...υπναγωγό με κράτησε ξάγρυπνο για λίγο ακόμα τουλάχιστον. Σε νυχτερινή εκπομπή βλέπω τον Νίκο Δήμου. Θυμάμαι το παλιό blog, το πώς άνθησε, πώς σταμάτησε, γνωριμίες, παρεξηγήσεις κ.λ.π.
Στη νυχτερινή εκπομπή, λοιπόν, ο λόγος περί ελευθερίας (στο απόσπασμα που πρόλαβα). "Η θέση της ελευθερίας είναι στο μεταμεσονύκτιο", σκέφτομαι με την αβίαστη έμπνευση του κουρασμένου μυαλού.
Παιδεία, κοινωνία, νομοθεσία και άλλα διάφορα ακουγόταν, στα οποία εγώ και νομίζω οι περισσότεροι συμφωνούμε σε γενικές γραμμές (πώς και δεν εφαρμόζονται;). Σε κάποια στιγμή ο Νίκος Δήμου λέει μια φράση που μου έμεινε. Απλή και περιεκτική. "Η ελευθερία είναι δύσκολο πράγμα", είπε. Αμέσως σκέφτηκα πόσες φορές διατύπωσα στον εαυτό μου αυτή την πρόταση. Όχι ακριβώς για την ελευθερία λόγου και μόνον αυτή, αλλά την ελευθερία ενεργειών και τις συνέπειές της.
Η σκέψη μου, τα τελευταία χρόνια, όταν ακούω τη λέξη "Ελευθερία" κατευθύνεται όχι στην δυσκολία της κατάκτησής της, που ασφαλώς υπάρχει, αλλά σε κάτι άλλο εσωτερικό και κάπως αλλόκοτο, αν και ερμηνεύσιμο.
Αυτό το "κάτι" είναι η ατομική αντίσταση στην ελευθερία, η άρνηση της ελευθερίας.
Συνήθως όταν λέμε "Ελευθερία" αρχικά αισθανόμαστε κάτι ωραίο και επιθυμητό και στη συνέχεια δίνουμε ορισμούς προσθέτοντας τον οβολό μας στο διαχρονικό ζήτημα. Όταν όμως προχωράμε στην εφαρμογή της ελευθερίας, κυρίως σε θέματα καθημερινού βίου, διαπιστώνουμε ότι αυτό το κατά τις αξιώσεις επιθυμητό όραμα δεν είναι αμιγώς επιθυμητό.
Φαίνεται ότι η ελευθερία δεν είναι ελεύθερη (εννοώ άγαμη), αλλά προτίμησε να συνάψει γάμο.
Ο γάμος της ελευθερίας έγινε, μάλλον εκ του φυσικού, με την ευθύνη.
Επειδή αυτός ο γάμος δεν γνώρισε διαζύγιο, που ίσως αυτό είναι το επιθυμητό από πολλούς που τη ζητάνε επιπόλαια, δεν είναι και τόσο επιθυμητή αυτή η νυμφευμένη αξία. Όποιος ελευθέρα βουλήσει αποφασίζει, τότε δεν μπορεί να διαμαρτύρεται με τρόπο εύκολο για τις αποφάσεις και τις ενέργειές του. Ο ελεύθερος είναι υποχρεωτικά και υπεύθυνος.
Εδώ αρχίζει η τραγωδία του ζητήματος. Ο άνθρωπος, πολλές φορές, με τις πράξεις του (όχι τα λόγια του) προτιμά να μην είναι ελεύθερος, αλλά να υπάρχουν υπαίτιοι για το οποιοδήποτε λάθος θα διαπράξει. Αυτοί οι υπαίτιοι θα είναι ασφαλώς όλοι εκείνοι που καταπατούν την ελευθερία του και αποφασίζουν γι' αυτόν.
Το εσωτερικό δίλημμα που καλείται να βιώσει και να λύσει ο άνθρωπος πριν να γίνει ή να θέλει να γίνει ελεύθερος είναι το δίπολο ευθύνης και μεμψιμοιρίας.
Από τη μια η ελευθερία κι από την άλλη η αποποίηση ευθυνών, η γκρίνια, η μοιρολατρία.
Η ελευθερία παραμένει σχεδόν μόνη στον γάμο της με την ευθύνη και πολύ λίγους αληθινούς εραστές. Είναι τραγικό το να βρίσκεται ο άνθρωπος σ' αυτό το δίλημμα (το ξέρει δεν το ξέρει) και να παραγκωνίζει την αξία για να διαλέξει την γκρίνια.
Για όλους τους γκρινιάρηδες που απλώς ατενίζουν τον γάμο της ελευθερίας, μένει μια παρηγορητική παροιμία που με τρόπο κωμικοτραγικό τους θωπεύει μέσα στη μιζέρια τους.
Στους δύο τρίτος δε χωρεί.
Δεν ξέρω αν αναφέρθηκαν οι καλεσμένοι σ' αυτό το ζήτημα, αφού είδα ένα μικρό απόσπασμα, όπως είπα, ή αν δεν ήταν εντός του αντικειμένου της συγκεκριμένης συζήτησης.
Λίγο αργότερα κοιμήθηκα.
Χρειάστηκε να ξυπνήσω μέσα στη νύχτα, αλλά η εκπομπή είχε τελειώσει. "Η ελευθερία πήγε για ύπνο", σκέφτηκα.
Βεβαίως ο χειρότερος ύπνος είναι εκείνος με ανοιχτά μάτια, που εγκλωβίζει ως όνειρο μια ελευθερία ελεύθερη ευθύνης, όπως θα λέγαμε ελεύθερη συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα, ασφαλώς, δεν αφορούν κάποια νόσο της ελευθερίας, αλλά των προθέσεων και των επιπόλαιων οραμάτων μας.

Πράγματι, "Η ελευθερία είναι δύσκολο πράγμα".
Η ελευτερία είναι το πιο ακριβαγόραστο αγαθό, που έγραφε κι ο Καζαντζάκης.

Πέμπτη, Μαΐου 01, 2008

Ιστορίες και άλλα...

Πέφτει στα χέρια μου ένα πρόσφατο βιβλίο ενός παλιού ηθοποιού θεάτρου (και όχι μόνο).

Οι νεώτεροι ίσως να μην τον γνωρίζουν.
Ο Νίκος Βασταρδής, λοιπόν, εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο "Θυμάμαι...ιστορίες μέσα και έξω από την αυλαία".
Πρόκειται για μια αναδρομή της πορείας του ηθοποιού στο σανίδι και στην οθόνη, μέσα από διάφορα γεγονότα που διηγείται.
Έξυπνο χιούμορ, καλές παρατηρήσεις κι ένα ωραίο αίσθημα στον αναγνώστη με το τέλος της ανάγνωσης.
Τι έχω εγώ να προσθέσω αφού το διάβασα.
Πρώτον συνιστώ την ανάγνωση σε όσους θυμούνται τον συγκεκριμένο ηθοποιό, αλλά και σε όσους θέλουν να πάρουν μια γεύση από τα σκαριά της νεοελληνικής τηλεόρασης και της πρόσφατης ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου.
Δεύτερον επισημαίνω το ποιόν του περιεχομένου των παραστάσεων και των τηλεοπτικών σειρών.
Διαβάζοντας βλέπεις να περνούν από μπροστά σου Μπέρναρ Σω, Σαίξπηρ, αρχαίο θέατρο, Ίρβινγκ Σόου, ιστορικές σειρές κ.α.
Σκέφτομαι την έλλειψη τέτοιων επιλογών σήμερα και τον κατακλυσμό της τηλεόρασης με θέματα που πρέπει οπωσδήποτε να είναι εύπεπτα, εύκολα, ευχάριστα, ξέγνοιαστα, χαλαρά, ανάλαφρα, "για να ξεχνιόμαστε", "μη μας κουράσουν", κ.λ.π.
Δεν καταλαβαίνω την τέχνη που λαμβάνει το πιο συνηθισμένο κομμάτι της καθημερινότητας και το μεταφέρει στο γυαλί.
Δεν καταλαβαίνω γιατί να αξίζει να δω κάτι στην τηλεόραση, όταν το βλέπω στο σπίτι μου.
Έχω ξαναγράψει ότι για μένα η τέχνη θα πρέπει να υπερβαίνει την πραγματικότητα.

Βρήκα επίσης ένα σημείο που παρά τον εύθυμο χαρακτήρα του με προβλημάτισε. Αφορά την περίοδο της χούντας.
Παραθέτω:
"Οι καλλιτέχνες-γενικά, διαχρονικά και πανιθαγενικά- είναι η ράτσα των πιο φιλελεύθερων ζώων του πλανήτη μας. Οι συνταγματάρχες το λοιπόν, μη καταφέρνοντας να έχουν φίλους ικανούς για τούτες τις δουλειές, αναγκαστικά θα διάλεγαν ανάμεσα στους εχθρούς, αφού όλοι τους οι χρήσιμοι και ικανοί, κρυφά ή φανερά ήτανε τέτοιοι. Κι αν το καλοσκεφτεί κανείς είναι για γέλια, γιατί με τούτο το συλλογισμό:'αφού όποιον και να διαλέξω φίλος δεν είναι, κι αφού έτσι κι αλλιώς δεν έχω άλλη επιλογή, βέβαια και θα διαλέξω τον καλύτερο', η εποχή της χούντας ως προς τα καλλιτεχνικά ήτανε η αξιοκρατικότερη!"

Για φαντάσου λοιπόν.Αξίζει να σκεφτούμε τι δεν πήγε καλά μετά και παραμένει εκείνη η εποχή ως η αξιοκρατικότερη, όπως λέει ο συγγραφέας.

Ίσως θέματα άχρωμα, άοσμα και άγευστα δεν χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες από πλευράς των καλλιτεχνών.

Ποιος ξέρει. Το σημείο αυτό μου έκανε εντύπωση και το παραθέτω έτσι σαν ερωτηματικό.