Ο μαθηματικός και ο μοδάτος

"Αυτό που κάνουμε μπορεί να είναι μικρό, αλλά έχει κάποιον χαρακτήρα μονιμότητας. Αν έχει παράγει κάποιος οτιδήποτε έστω και με το ελάχιστο διαχρονικό ενδιαφέρον, είτε είναι ένα ποίημα είτε ένα γεωμετρικό θεώρημα, τότε έχει κάνει κάτι κατά πολύ πέρα από τις δυνατότητες της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων."
G.H.Hardy, "Η Απολογία ενός μαθηματικού", Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2004

Ο Godfrey Harold Hardy (1877-1947) ήταν άγγλος μαθηματικός και χαρακτηρίσθηκε ένας από τους μεγαλύτερους του εικοστού αιώνα. Στο παραπάνω βιβλίο του "απολογείται" για τη μακροχρόνια ενασχόλησή του με έναν από τους πιο γοητευτικούς, αφηρημένους, ίσως και παρεξηγημένους τομείς της επιστήμης. Στο βιβλίο του δίνει πολλές φιλοσοφικές προεκτάσεις και δεν απευθύνεται αποκλειστικά στους μαθηματικούς (εγώ δεν είμαι).

Φέρνω αυτό το απόσπασμα ως θέμα για το σημερινό post για να υποστηρίξω κάπως αυτό που είχα πει στο υστερόγραφο του προηγούμενού μου, post, ότι δηλαδή δεν μου αρέσει η κάθε μορφής μόδα. Πολλές φορές πήρα χαρακτηρισμούς γι' αυτή μου την πεποίθηση που ξεκινούσαν από τον οπισθοδρομικό και έφταναν ως τον αδιάφορο. Οι χαρακτηρισμοί είχαν, τις περισσότερες φορές, ως αφορμή την πλήρη έλλειψη ενδιαφέροντος από μέρους μου για την τρέχουσα μόδα σε ό,τι αφορά την ενδυμασία και μια γενικότερη εξεταστική στάση (όχι απόρριψη) που κρατώ για κάτι καινούριο.

Από το παραπάνω απόσπασμα θα επικεντρωθώ στις δύο λέξεις που συγκροτούν το βασικό στοιχείο της δήλωσης του Hardy. Η λέξη "μονιμότητα" και η λέξη "διαχρονικό". Με ένα τέτοιο κριτήριο μπορούμε να θέσουμε ένα καλό διαχωριστικό κριτήριο για το μοδάτο και το προοδευτικό.
Αυτό που μπορώ να καταλάβω είναι ότι η μόδα όχι μόνο δεν έχει το στοιχείο της μονιμότητας, αλλά κι αυτή η έλλειψή της δεν προκύπτει ως προϊόν αποτυχίας. Νομίζω ότι είναι προϊόν του ίδιου του σχεδιασμού της. Η μόδα θα πρέπει να σχεδιάζεται με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι εξασφαλισμένη η αχρηστία της σε λίγο καιρό, για να δώσει τη θέση της σε μια νέα.

Πολλά επιστημονικά επιτεύγματα αποδείχθηκαν λανθασμένα με την πάροδο του χρόνου. Ο Einstein είπε εκείνο το περίφημο "Newton, forgive me", υπερβαίνοντας (όχι ακριβώς καταρρίπτοντας) τον Νεύτωνα, αλλά ο Νεύτωνας ποτέ του δεν προσπάθησε να φέρει τη μόδα στην επιστήμη. Στο νου του είχε κι αυτός μια μόνιμη και διαχρονική απάντηση σε κάποια ζητήματα, άλλο αν δεν τα κατάφερε εξ' ολοκλήρου. Η έλλειψη παντοδυναμίας είναι το ίδιον του ανθρώπου, αλλά εδώ μιλάμε για τον στόχο που θέτει κάποιος, ασχέτως του αποτελέσματος.
Οι διάφορες μόδες σχεδιάζονται έτσι ώστε να είναι θνησιγενείς. Δεν έχουν καμία σχέση με τον αγώνα του ανθρώπου για μια μόνιμη λύση σε διάφορα προβλήματα που ξεκινούν από την επιστήμη και φτάνουν ως την καθημερινότητα.
Η μόδα καλύπτει, νομίζω, τις ανάγκες του καταναλωτισμού και όχι του ανθρώπου.

Ο Hardy δεν δίνει σημασία στο μέγεθος του νέου στοιχείου που θα προσθέσει κάποιος στα ήδη υπάρχοντα ("μπορεί να είναι μικρό", λέει). Η προσοχή του έλκεται από τον χαρακτήρα που θα έχει αυτό το μικρό. Το σπουδαίο, λοιπόν, βρίσκεται περισσότερο στη φύση των επιδιώξεων που έχει κάποιος κι όχι τόσο στο τελικό αποτέλεσμα.
Δεν μπορώ να βρω μια πιο κερδοφόρα επένδυση στην ανθρώπινη βαριεστιμάρα, από τη μόδα.
Αυτό που ο νευροφυσιολόγος ονομάζει "εξοικείωση του υποδοχέα", κάποιος το κάνει άγραφο νόμο και φυσικά χρήμα.
Άγραφος νόμος θα πει: "μα δεν είσαι της μόδας;", "μα πού ζεις;", "μα δεν εξελίχθηκες;" και άλλα τέτοια.
Χρήμα ξέρουμε όλοι τι θα πει.

Τώρα θα λέει κάποιος: Δικαίωμά μου δεν είναι;
Απαντώ: Ασφαλώς και αναφαίρετο!

Λέω, μόνο, να μην μετατρέπουμε σε υποχρέωση για τους άλλους, το δικαίωμα που εμείς αποφασίζουμε να ασκήσουμε.
Τα δικαιώματά μας είναι πολλά. Διαλέγω κάποια από αυτά. Εκείνα που εξυπηρετούν τις προσωπικές μου ανάγκες.
Ε, δεν μπορώ να θεωρώ τους άλλους που δεν είχαν αυτή την επιλογή, ως αδιάφορους, οπισθοδρομικούς κι ό,τι άλλο θέλετε.

Αυτά για σήμερα.

Στην εικόνα: από τα Los Capricios του Francisco de Goya. "Ο ύπνος της λογικής παράγει τέρατα".