Υπολογιστή μου, πες μου ένα αστείο.

Όλα ξεκίνησαν, όταν πριν από λίγα χρόνια πρωτοδιάβασα την εργασία της Kim Binstead, με τίτλο: "Machine humour: An implemented model of puns", που αναφερόταν στη δημιουργία του JAPE. Το JAPE είναι ένα ακρώνυμο που προέρχεται από τα αρχικά των λέξεων Joke Analysis and Production Engine. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που μπορεί να παράγει λογοπαίγνια. Επειδή δεν είχα προηγούμενη γνώση του θέματος άρχισε να μ' ενδιαφέρει αυτή η πτυχή της τεχνητής νοημοσύνης, στον μικρό βαθμό που μπορώ να την καταλάβω.

Έρευνες για τον μηχανισμό του χιούμορ.

Με εξέπληξε το πόσο μεγάλο βάθος υπάρχει σ' αυτό το μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το χιούμορ είναι ένας χώρος στον οποίο εμπλέκονται οι νευροεπιστήμες, η γλωσσολογία, η σημαντική, η ψυχολογία, η φιλοσοφία και τέλος τα μαθηματικά και η πληροφορική.
Συχνά, πυκνά έψαχνα πάνω στο θέμα και έβλεπα ότι είναι ένας τομέας που όσο περισσότερο εμβαθύνει κάποιος σ' αυτόν, τόσο και διαπιστώνει ότι πρόκειται για κάτι το πολυπαραγοντικό, που ένας και μόνο επιστημονικός τομέας δεν είναι αρκετός για την εξερεύνησή του.
Η εργασία της Kim Binstead ξεκινάει από γλωσσολογικές μελέτες κυρίως των Attardo και Raskin, αλλά και πολλών άλλων. Μπορείτε να μεταφορτώσετε εργασίες της Binstead από εδώ.
Υπάρχει η Διεθνής εταιρία μελετών για το χιούμορ (The International Society for Humor Studies) η οποία εκδίδει και σχετικό περιοδικό για τις μελέτες πάνω στο θέμα.

Προσφάτως, έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο του Graeme Ritchie "The linguistic analysis of jokes".
Το σύγγραμμα καλύπτει, συνοπτικά βεβαίως, τις περισσότερες πτυχές του ζητήματος.

Προσπάθειες γίνονται σήμερα για την εξεύρεση υπολογιστικών μοντέλων για την παραγωγή ευφυολογημάτων, λογοπαιγνίων καθώς και μικρών ιστοριών που προκαλούν το γέλιο. Γίνονται εξονυχιστικές μελέτες για τον τρόπο με τον οποίο μια σειρά συνδυασμένων εκφράσεων προκαλεί το γέλιο στον άνθρωπο. Οι μελέτες προχωρούν στη δημιουργία μιας φόρμουλας αυτού του μηχανισμού, τέτοιας που να μπορεί να εφαρμοστεί σε υπολογιστές, ώστε οι τελευταίοι να παράγουν φράσεις ή ιστορίες που να προκαλούν το γέλιο.

Δεν αποτελεί έκπληξη, πλέον, το να μπορέσουν οι μηχανές να εμπλακούν σε τομείς της ανθρώπινης συμπεριφοράς όπως το συναίσθημα.

Όταν το 1997 ο Garry Kasparov είχε χάσει την παρτίδα σκάκι από τον υπολογιστή Deep Blue της IBM, τότε πολλοί εξέφρασαν τις γνωστές απόψεις περί της μέλλουσας κυριαρχίας των υπολογιστών επί της ανθρώπινης διάνοιας. Ένα αντεπιχείρημα σ' αυτές τις απόψεις ήταν το ότι ο υπολογιστής δεν θα μπορούσε να συντάξει κείμενο με νόημα. Κι όμως, είμαστε κοντά στο να το δούμε.

Το να μπορεί ο υπολογιστής να "κατεβάζει ιδέες" είναι κάτι που δεν πιστεύω ότι απερίσκεπτα θα πρέπει να μας τρομάζει. Η μελέτη αυτού του είδους, μπορεί να οδηγήσει σε εφαρμογές, που θα τύχουν ανταπόκρισης από τη διαφήμιση ως την παιδεία. Ίσως σε επόμενο post να γράψω τους λόγους που θεωρώ ότι η σύγκριση μεταξύ ανθρώπου και υπολογιστή είναι κατά τη γνώμη μου ανεδαφική ως ερώτημα.
Το επιστημονικό ενδιαφέρον, πάντως, είναι αξιόλογο.
Ποιές είναι οι λεπτομέρειες του μηχανισμού δια του οποίου κάτι προκαλεί το γέλιο στον άνθρωπο;
Ίσως να δούμε υπολογιστικά μοντέλα που να το πετύχουν εξ' ολοκλήρου.

Οι αντίθετες θέσεις υπάρχουν.

"Κάποια μέρα, πιθανόν, οι ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι, καταμετρώντας τη διαδοχή φωνηέντων και συμφώνων σε όλους τους ενδεχόμενους συνδυασμούς, να "καρφώσουν" κάπου τον μαγικό εκείνον συνδυασμό που το αίσθημα του ποιητή συνέλαβε ακαριαία. Θά' τανε όμως, ας τ' ομολογήσουμε, κι από λίγο δολοφονία. Δεν αφαιρεί κανείς τους πέπλους της Θεάς ατιμωρητί, ούτε και θα καταφέρει τίποτε, τουναντίον, θα γελοιοποιηθεί όποιος δοκιμάσει τον αντίθετο δρόμο και στηριχθεί στον συμβολισμό των εικόνων."
Οδυσσέας Ελύτης, Η μέθοδος του "άρα", περιοδικό "Χάρτης", 21,22,23, Νοέμβριος 1986


"Όταν χαθεί και ο τελευταίος λαϊκός ζωγράφος, τεχνίτης ή μάστορας, όταν σβήσει η φωνή και του τελευταίου ρεμπέτη, καραγκιοζοπαίχτη, παραμυθά ή λυράρη, όταν αχρηστευθεί και η τελευταία μοιρολογίστρα ή υφάντρα του χωριού, όταν ξεθωριάσει το τατουάζ και του τελευταίου βαρυποινίτη και σιγάσει το στεντόρειο και μελωδικό ντελάλημα του τελευταίου γύφτου γυρολόγου, τότε θα συνειδητοποιήσουμε, άοπλοι πια, πως η ελευθερία, που είχαμε ελπίσει σπάζοντας τα δεσμά της παλιάς συμβιωτικής κοινωνίας, δεν έκρυβε - μέσα στις συνθήκες της γενικευμένης καπιταλιστικής ενσωμάτωσης - παρά ένα νέο ραγιαδισμό και μιαν άλλη, πιο βαθιά αλλοτρίωση: την εξουθένωση κάθε πηγαίας δημιουργικότητας, την ισοπέδωση κάθε πολιτισμικής ποικιλίας, τον εξανδραποδισμό κάθε αυθόρμητης συλλογικής πρωτοβουλίας που η υπερπροσφορά εμφιαλωμένης εικόνας, κονσερβαρισμένου ήχου και ετοιμοπαράδοτου λόγου καταδικάζουν στον από ασφυξία θάνατο."
Στάθης Δαμιανάκος, Παράδοση ανταρσίας και λαϊκός πολιτισμός, εκδόσεις Πλέθρον, 1985

Ο προβληματισμός δικός μας.