Οι φίλοι μου οι κρητικοί

Στα φοιτητικά μου χρόνια, η επαφή μου με πολλούς κρητικούς μου έδωσε κάτι που αναρωτιόμουν αν υπήρχε. Το εκστασιακό στοιχείο με υλικό αυτό που απλώς παρακολουθούσαν οι παλαίμαχοι της ζωής σε διάφορες τηλεοπτικές εκπομπές. Τη μουσική και χορευτική μας παράδοση. Συμμετείχα σε κρητικούς συλλόγους και στις παρέες τους. Είδα νέους ανθρώπους, κάθε άλλο παρά παγωμένους από τη συντήρηση, να ζουν την έκσταση μέσα από μουσικά ακούσματα, που ανεβάζανε συνεχώς την ένταση των συναισθημάτων για τους ακροατές τους.

Γνώρισα τη φιλοξενία και την κεφάτη αποδοχή των κρητών στην αρχικά εντελώς κακότεχνη προσπάθειά μου για συμμετοχή.
Κρητικό χορό έμαθα στον λαογραφικό σύλλογο κρητών Θεσσαλονίκης "Τ' αγρίμια". Τα βήματα δεν ήταν το σπουδαιότερο σ' εκείνα τα μαθήματα. "Να 'σαι μερακλής πάνω απ' όλα", "πρώτα-πρώτα να το χαίρεσαι όταν το κάνεις" ήταν τα λόγια των δασκάλων.

Μια από τις παιδικές μου αναμνήσεις είναι κι εκείνη των κυριακάτικων εκπομπών με θέμα την ελληνική μουσική παράδοση. Όλα τα ελληνικά διαμερίσματα έκαναν την παρέλασή τους σε τέτοιες εκπομπές με πολλά λόγια για το μεγαλείο που κρύβουν αυτά τα τραγούδια και οι χοροί. Ωστόσο, το ακροατήριο αυτών των τραγουδιών και των χορών το αποτελούσαν κυρίως άνθρωποι μεγάλης ηλικίας. Έτσι το μεγαλείο, η ελευθερία, η δόξα των παλαιών, ατίθασων λεβεντανθρώπων, που πολλές φορές έσπαζαν τα όρια των ανθρωπίνων δυνατοτήτων, τα παρακολουθούσαν ως επί το πλείστον εκείνοι που βρισκόταν κοντά στο να παραδώσουν τη σκυτάλη της ζωής. Η ρώμη της νεότητας, στο μεγαλύτερο ποσοστό, δεν συμμετείχε στο φαινόμενο. Οι πλειοψηφία των εφήβων στο άκουσμα και μόνο των παραδοσιακών οργάνων είχε έτοιμη τη φράση "αυτά είναι γεροντίστικα".
Σε κάποιο βαθμό υπάρχει αλήθεια.
Δυστυχώς, η μουσική που έχει ρίζες αιώνων και ήταν όντως προϊόν εμπνεύσεως ανθρώπων με έντονα βιώματα και μια έμφυτη ποιητική διάθεση είχε πάρει το δρόμο του μουσιακού είδους με όλα τα χαρακτηριστικά που έχει κάτι τέτοιο.
Τι θα πει μουσιακό είδος;
Πολύτιμο, ιερό, σπουδαίο, η ρίζα μας, η ιστορία μας και άλλα τέτοια.
Αλλά,
μην αγγίζετε, μην πιάνετε, αφήστε το εδώ που είναι, δηλαδή σε θέση περιωπής έξω από τη ζωή.

Η Κρήτη πρωτοστατεί στο θέμα της συνέχισης αυτής της μουσικής.
Ο Ψαραντώνης, για παράδειγμα, χαρακτηρίστηκε πανάρχαιος και σύγχρονος. Χαρακτηρίστηκε, επίσης, ο Χέντριξ της κρητικής λύρας. Προσέλκυσε πολλούς μη κρητικούς, που δεν είχαν καμία σχέση με το φαινόμενο της παράδοσης. Η μουσική του προκαλεί άλλοτε ένα διονυσιακό κι άλλοτε ένα μυσταγωγικό κλίμα στους ακροατές του.
Η πρωτιά της Κρήτης είναι δίκοπο μαχαίρι, νομίζω.
Από τη μια έχει να δώσει ολοζώντανα δείγματα πραγμάτων που βρισκόταν σε επίτιμες θέσεις του μουσείου που ονομάζεται παράδοση και που κόντεψαν να σκουριάσουν απ' την ατελείωτη νεκρική τους δόξα.
Από την άλλη (εκεί είναι ο κίνδυνος), μπορεί να υποστεί τη μέγιστη παρενέργεια που προέρχεται από την πρωτιά. Τη φτήνεια και την αλλοτροίωση. Δυστυχώς, έχω ακούσει και κάτι σκυλοειδή άσματα με...συμμετοχή κρητικής λύρας (συγχωρέστε με αλλά...)

Τ' αγρίμια μου αρέσουν. Χωρίς οικονομική ευρωστία, αλλά με ανοιχτές πόρτες κι ανοιχτή καρδιά.
Γειά σου λυράρη Κωστή, γειά σου πρόεδρε Κώστα, γειά σου ακούραστε Στέλιο!

Τη φρονιμάδα, Θε μου, πάρε μου, ν' ανοίξουν τα μελίγγια
ν' ανοίξουν οι καταπαχτές του νου, να πάρει αγέρα ο κόσμος.
Ν.Καζαντζάκης, Οδύσσεια

Προσφάτως, ο λαογραφικός σύλλογος κρητών θεσσαλονίκης "Τ' αγρίμια" απέκτησε ιστοσελίδα. Μπορείτε να την επισκεφθείτε εδώ.
Βεβαίως, η ιστοσελίδα είναι κάτι σαν τον κατάλογο των φαγητών. Η γεύση έρχεται με τη συμμετοχή.