Για τη σημερινή μέρα

Ξαναγράφω, απλώς, το σχόλιο που έκανα το χθεσινό βράδυ στο σχετικό post του Νίκου Δήμου.

Λίγες σκέψεις και ερωτήματα για το αμφιλεγόμενο θέμα της συμμετοχής της εκκλησίας στην επανάσταση.

Κυρίως προς αυτούς που υποστηρίζουν ότι έφτασαν σε μια τελεσίδικη θέση για την αντίθετη στάση της εκκλησίας προς την έναρξη του ένοπλου αγώνα αναφέρω τα παρακάτω σημεία για σκέψη και συζήτηση.

1. Η ύπαρξη ιερέων στη φιλική εταιρία, ο στόχος της οποίας ήταν ο ένοπλος αγώνας.

2. Οι λεγόμενοι νεομάρτυρες. Θα μπορούσε ένας συνεργάτης του κατακτητή και μάλιστα υπέρμαχος της υποταγής σ’ αυτόν να απαγχονίζεται, να βασανίζεται, να εκτελείται;


3. Ο αφορισμός του Υψηλάντη. Θα μπορούσε να εκληφθεί ως αναγκαία σύνεση ή ακόμα και τέχνασμα;
Οι παρακάτω σκέψεις συνηγορούν υπέρ αυτής της υποθέσεως:
Η φιλική εταιρία διαφύλαγε πολύ καλά το μυστικό της ύπαρξής της. Ο λόγος ήταν η γνωστή θηριωδία του σουλτάνου κατά παντός, στην περίπτωση που έβγαινε στην επιφάνεια υπόνοια περί ένοπλου αγώνα. Οι μαζικές εξοντώσεις χαρακτήριζαν περισσότερο την τακτική του σουλτάνου, παρά η ευστοχία.

Τα αποτυχημένα επαναστατικά κινήματα του παρελθόντος που είχαν ως αποτέλεσμα την αιματοχυσία και την υπέρμετρη εκδίκηση της Πύλης ήταν μια κακή και μακρά εμπειρία. Η σύνεση είχε (όπως έπρεπε) σοβαρή θέση στο νου ενός πρωτοκαθήμενου μετά από μακροχρόνια εμπειρία (πρόσφατη περίπτωση για τότε: το κίνημα του Δασκαλογιάννη στην Κρήτη).

4. Δεν ήταν μόνο η εκκλησία που εκδήλωσε μια αρχική αντίθετη θέση με την ιδέα του ένοπλου αγώνα. Ο Σπυρίδων Τρικούπης αναφέρει την απάντηση του Καποδίστρια στον απεσταλμένο του Μαυρομιχάλη, Καμαρινό για την ιδέα του ένοπλου αγώνα:

Ο Καποδίστριας, αναγνώσας τα γράμματα, δεν εδίστασε και τον Καμαρινόν να ειδοποιήση και τον Μαυρομιχάλην δι’αυτού εγγράφως να βεβαιώση, ότι ούτε ο αυτοκράτωρ ούτε αυτός ενείχοντο εις τα επαναστατικά σχέδια, ουδέ τα ενέκριναν.

5.Οι μαρτυρίες αγωνιστών όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Μακρυγιάννης (ιδίως αυτός) όπου φαίνεται η σύνδεση κλήρου και λαού στην υπόθεση της επανάστασης.

6. Ο Γρηγόρης Δικαίος (Παπαφλέσσας). Πολλά αρνητικά μπορούν να συσσωρευθούν γύρω από το όνομά του. Το παιχνίδι με τους Κουντουριώτη και Μαυροκορδάτο, η φυλάκιση του Κολοκοτρώνη και η γενικότερη αρχομανία του. Η προεπαναστατική του φλόγα όμως είναι αναμφισβήτητη. Τίθεται θέμα αντίθετης θέσης για την έναρξη της επανάστασης;

7. Πολλοί από αυτούς που διαπλάθουν τη λεγόμενη κοινή γνώμη και εξέφρασαν αρνητικές γνώμες για τον ρόλο της εκκλησίας στην επανάσταση δεν ήταν ιστορικοί (Σκαρίμπας, Πλωρίτης), με βασική εξαίρεση, φυσικά, τον Γ. Κορδάτο, η θέση και η μεθοδολογία του οποίου δεν ακολουθείται από όλους τους ιστορικούς.

Σχετικά με την σύνδεση του έθνους με την αλήθεια δεν θα διαφωνήσω. Μακάρι να ακολουθούμε όλοι αυτή την προτροπή. Είναι καλό και για το έθνος και για την αλήθεια.

Υ.Γ. Δεν μιλώ ως κάποιος που υπερασπίζεται με τρόπο στείρο κάποιους θεσμούς. Απλώς δεν μου αρέσει ο φανατισμός και η κάθε μορφής μόδα. Είναι λιγάκι της μόδας να κατηγορείται η εκκλησία.
Όσο για τον Σκαρίμπα, έθιξα μόνο το ότι δεν ήταν ιστορικός. Κατά τα άλλα μου αρέσει πολύ.