Τα κτήνη

Το 1793 η γαλλική επανάσταση βρισκόταν στο απόγειό της. Όμως, η γαλλική επανάσταση που μας ενδιαφέρει εδώ, δεν έλαβε χώρα στους δρόμους, αλλά σε ένα άσυλο για ψυχικώς πάσχοντα άτομα. Ο Φιλίπ Πινέλ διατύπωσε τη ριζοσπαστική θέση που έλεγε ότι τα ψυχικώς πάσχοντα άτομα δεν είναι άγρια ζώα χωρίς καμιά ελπίδα, που θα πρέπει να φυλακίζονται και να βασανίζονται αλλά είναι άνθρωποι που θα πρέπει να τύχουν θεραπείας, ευπρέπειας και σεβασμού. Όταν ο επίτροπος των φυλακών της επανάστασης άκουσε τον Πινέλ να λέει ότι σκέπτεται να προβεί σε θεραπεία των ψυχοπαθών ρώτησε: "Δεν είσαι εσύ τρελός που θέλεις να ελευθερώσεις αυτά τα θηρία;"
Ο Πινέλ απάντησε: "Είμαι πεπεισμένος ότι κανείς άνθρωπος δεν είναι αθεράπευτος αν έχει αέρα κι ελευθερία." Μερικά από τα "θηρία" θεραπεύθηκαν με τους χειρισμούς του Πινέλ. Ένας, μάλιστα, έγινε σωματοφύλακάς του.

Joseph LeDoux: "The emotional brain: the mysterious underpinnings of emotional life." Touchstone 1998.
(απόδοση στα ελληνικά δική μου)

Ο Joseph E. LeDoux είναι ερευνητής που ασχολείται κυρίως με το νευροβιολογικό υπόβαθρο των ψυχικών λειτουργιών. Δύο αξιόλογα βιβλία του είναι τα Emotional brain και Synaptic self.
Στο παραπάνω απόσπασμα θα παραμείνω για την ώρα σε κάτι που φαίνεται να ξεφεύγει από το κεντρικό θέμα του βιβλίου, αλλά που μου ήρθε στο μυαλό κατά την ώρα της ανάγνωσης.
Τα θηρία. Γενικώς, η χρήση του ζώου ως συμβόλου του κακού και του περιφρονημένου.
Δεν καταλαβαίνω αυτή την αυτοκαλακεία του ανθρώπου εις βάρος των κτηνών, όταν ο ίδιος είναι πρόξενος τόσων δεινών για τον εαυτό του και για τη φύση.
Τα ζώα από καταβολής τους έως τώρα παραμένουν όπως τα έφτιαξε ο Θεός, η φύση (τέλος πάντων όπου πιστεύει ο καθένας).
Μια φράση βρίσκεται μέσα μου έως τώρα, χωρίς κατάρριψη.
Τα ζώα δεν κάνουν ποτέ λάθος!
Το λάθος είναι το ίδιον του ανθρώπου. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι αυτό συμβαίνει λόγω του ότι το ζώο στερείται της περιπλοκότητας σκέψεως και της ελευθερίας βουλήσεως που έχει ο άνθρωπος. Τρόπον τινά, το ζώο είναι..."καταδικασμένο" στο να πράττει το σωστό. Η συζήτηση που ξεκινά είναι μεγάλη και μπορεί να υποστηριχθεί ότι το φαινόμενο της λήψης αποφάσεων υπάρχει στα ζώα όπως και στον άνθρωπο. Δεν υπάρχει ηθική στο ζώο, αλλά κι ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι υπερήφανος για την η ηθική του (τις πολλές ηθικές του) αφού δεν τον αποτρέπει από το να γίνει καταστροφέας του εαυτού και του περιβάλλοντός του, να νιώθει φθόνο και μίσος.
Στο παραπάνω απόσπασμα, για την εποχή που αναφέρεται, ενώ βρισκόμαστε στο μεταίχμιο μιας απολυταρχίας κι ενός επερχόμενου ροβεσπιερισμού (τώρα γνωρίζουμε), συμβολίζονται οι αμέτοχοι στις αιματοχυσίες ψυχικώς πάσχοντες με τα επίσης αμέτοχα (ιδία βουλήσει τουλάχιστον) κτήνη.
Φυσικά η συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι η μόνη. Απλώς τη διάβασα προσφάτως. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τον όρο "Κτηνωδία" εκεί που θα έπρεπε να πούμε "Παλιανθρωπιά" με κεφαλαία γράμματα.