Αναφορά στον Γιαννούλη Χαλεπά

Η ψυχασθένεια δεν καταργεί τα πάντα. Η γνώση για την ψυχική νόσο που πηγάζει από τη λεγόμενη "κοινή γνώμη" τις περισσότερες φορές προκαλεί μόνο σύγχυση.
Δεν πρόκειται ν' ασχοληθούμε σ' αυτό το post με ορισμούς που αφορούν την ψυχική νόσο, όπως και την υγεία (το δυσκολότερο).
Θα κάνουμε μια μικρή αναφορά σε μια από τις ακραίες και αξιοσημείωτες μορφές στον χώρο της γλυπτικής.
Στον Γιαννούλη Χαλεπά.
Είναι ένας από τους καλύτερους γλύπτες που έχει να επιδείξει η Ελλάδα των δύο τελευταίων αιώνων.

Γεννήθηκε στις 14 Αυγούστου του 1851 στην Τήνο. Ήταν το πρώτο από τα έξι παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας του, Ιωάννης Χαλεπάς, ήταν ιδιοκτήτης λατομείου.
Στην παιδική του ηλικία δείχνει μεγάλη έφεση στην κατεργασία της πέτρας σε επίπεδο καλλιτεχνικό. Ωστόσο, η οικογένεια δεν προτίθεται να προωθήσει το χαρισματικό παιδί προς μια τέτοια κατεύθυνση. Η επιμονή του μικρού Χαλεπά επικρατεί και το 1861 βρίσκεται στην Αθήνα, στο Πολυτεχνείο όπου διαπρέπει στο τμήμα Καλών Τεχνών.
Το 1873 μεταβαίνει στο Μόναχο με υποτροφία από όπου επιστρέφει το 1875. Οι σπουδές του στο Μόναχο ήταν εξαιρετικής απόδοσης, αλλά για κάποιον λόγο το Ίδρυμα της Τήνου διακόπτει την υποτροφία.
Το 1876, στην Αθήνα πλέον, ο Χαλεπάς θα δημιουργήσει ένα από τα γνωστά του έργα (ίσως το γνωστότερο), την Ωραία Κοιμωμένη. Πρόκειται για ένα γλυπτό που θα τοποθετηθεί στον τάφο μιας νέας κοπέλας, της Σοφίας Αφεντάκη.
Η πρώτη εμφάνιση της νόσου γίνεται περίπου στο 1878. Ο Χαλεπάς αποσύρεται από τον κοινωνικό περίγυρο, εγκαταλείπει τη δουλειά του, ενώ ο ασυνάρτητος λόγος γίνεται φανερός στα κοντινά του πρόσωπα. Εκείνον τον καιρό εργαζόταν πάνω στον Σάτυρο και στη Μήδεια, δύο επίσης χαρακτηριστικά γλυπτά του. Τάσεις αυτοκτονίας εμφανίζονται, ενώ ο ίδιος κοιτώντας το γλυπτό του Σάτυρου τρομάζει πιστεύοντας ότι το ειρωνικό γέλιο του γλυπτού προορίζεται για τον ίδιο.
Τα ιαματικά λουτρά είναι μια "θεραπευτική" πρόταση της εποχής του κι έτσι μετακινείται σε λουτρά που βρίσκονται κοντά στην πόλη Αλάτσατα της Μικράς Ασίας. Από εκείνο τον καιρό αρχίζει μια μακροχρόνια αποχή του από τη γλυπτική.
Η κατάστασή της ψυχικής του υγείας επιδεινώνεται όλο και περισσότερο, έως ότου λαμβάνεται η απόφαση από γιατρούς καθώς και τα οικογενειακά του πρόσωπα για εγκλεισμό σε ψυχιατρείο.
Έτσι, το 1888 βρίσκεται στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Στη διάρκεια παραμονής του δεν θα εργαστεί σχεδόν καθόλου και μια μικρή προτομή είναι ίσως το μόνο δείγμα της δουλειάς του εκείνα τα χρόνια.
Το 1901 είναι το έτος θανάτου του πατέρα του.
Το 1902 εξέρχεται από το ψυχιατρείο και επιστρέφει στην Τήνο.
Η μητέρα του είναι απολύτως αντίθετη στο να εργαστεί πάνω στην γλυπτική, αφού κατά τη δική της γνώμη, η τέχνη είναι η αιτία της νόσου. Για δέκα περίπου χρόνια, στην Τήνο, θα απασχολείται με την κτηνοτροφία και με διάφορες μικροδουλειές για τους συγχωριανούς του.
Το 1916 πεθαίνει η μητέρα του. Ο Χαλεπάς βρίσκεται στην ηλικία των 65 ετών και δεν φαίνεται να του προκαλεί ιδιαίτερη θλίψη το γεγονός του θανάτου.
Πάνω από 60 έργα δημιουργούνται κατά τη διάρκεια παραμονής του στην Τήνο.
Το 1930, η ανεψιά του Ειρήνη Χαλεπά τον πείθει να μείνει στην Αθήνα. Η δημιουργικότητά του αυξάνεται και έργα όπως "Αφροδίτη", "Άρτεμις", "Οιδίποδας και Αντιγόνη" αφορούν αυτή την περίοδο.
Το 1938 πεθαίνει σε ηλικία 87 ετών.
Η δημιουργικότητά του μετά τον θάνατο της μητέρας του στην Τήνο και στα χρόνια παραμονής του στην Αθήνα είχε ραγδαίο και οργασμικό χαρακτήρα. Θα έλεγε κάποιος ότι σαράντα χρόνια αποχής από την τέχνη ήταν σαν να μην υπήρξαν.

Τίποτα δεν πρέπει να οδηγεί σε καταδικαστική απελπισία, ακόμη και η ψυχική νόσος.
Έχω να επισημάνω ότι οι διάφορες προσπάθειες ερμηνείας της γενέσεως νόσου μέσα από οικογενειακά βιώματα δεν έχουν θέση σε νόσους όπως αυτή του Χαλεπά. Το οργανικό υπόβαθρο είναι αποδεδειγμένο στις μέρες μας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρχε μάλλον και γενετικό υπόβαθρο, αφού υπάρχουν μαρτυρίες που υποστηρίζουν ότι ένας αδελφός του Γιαννούλη Χαλεπά, ο Αριστοκλής ήταν αυτόχειρας, καθώς και την ύπαρξη ψυχικής νόσου σε μία από τις αδελφές του.
Σίγουρα όμως η αρχική πρόταση του σημερινού post είναι μια πραγματικότητα. Η ψυχασθένεια δεν καταργεί τα πάντα στον άνθρωπο.