Το Λαύριον της αύριον

Το υπέδαφος αχνίζει όνειρα, υποσχέσεις για άνιδρο πλούτο εκ του μηδενός κι ως άλλη νεράιδα λύνει τα πέπλα της και ικανοποιεί το πάθος της άκοπης χρηματοθηρίας.
Αναφέρομαι στα Λαυρεωτικά ή Λαυριακά, κατά τον συγγραφέα της εποχής Μιχαήλ Μητσάκη.

Η ιστορία
Επί δημοκρατίας του Κλεισθένους ξεκίνησε η συστηματική εκμετάλλευση του υπεδάφους της περιοχής, αν και υπάρχουν ενδείξεις για αρχαιότερες εξορύξεις. Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου η εκμετάλευση σταμάτησε, κατόπιν για λίγο ανέκαμψε κατά τον τέταρτο αιώνα και μετά το υπέδαφος απλώς έμεινε εν υπνώσει για να συναντήσει τ' αρπακτικά που θα επιχειρούσαν την εξόρυξη ονείρων και υποσχέσεων. Δύσκολα θα φανταζόταν ο θεμελιωτής της δημοκρατίας το τι θ' ακολουθούσε εικοσιτέσσερις αιώνες αργότερα.



Η επιστήμη.
Ο μεταλλειολόγος Ανδρέας Κορδέλλας, Σμυρνιός στην καταγωγή, αλλά με σπουδές σε πανεπιστήμια της εσπερίας έθεσε την ιδέα για την εκμετάλλευση των μετάλλων το 1860.
Επρόκειτο για σκωρίες και εκβολάδες. Θα πει σκουριές και επιφανειακό μετάλλευμα.
Στην Ελλάδα δεν βρήκε ανταπόκριση, αλλά βρέθηκε ο άνθρωπος που τον πήρε στα σοβαρά. Ο Ιταλός μεταλλειολόγος Giovanni Battista Serpieri, στα ελληνικά Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρι (ω, της ειρωνείας!). Ο νέος "Βαπτιστής" ήρθε να βαπτίσει ονειροπόλους δουλοπάροικους.

Η οικονομική εισβολή
Ο μεγάλος Νονός ("Βαπτιστής" γαρ) σε συνεργασία με τον γαλλικό τραπεζικό οίκο Roux - Fressynet δημιουργεί το 1864 την εταιρία Roux - Serpieri - Fressynet. Κατόπιν, η εταιρία αγοράζει εκτάσεις γης από τη Μονή Πεντέλης και την κοινότητα Κερατέας. Φτιάχτηκε σχεδόν μια πολιτεία. Σπίτια για τους εργάτες, αγορά κ.λ.π. Φαινομενικά ακούγεται ωραίο, δηλαδή η εταιρία φροντίζει για όλα. Από πίσω τα πράγματα φαίνονται διαφορετικά. Αν η εταιρία δεν πάει καλά ή αν δεν δουλεύεις όπως η εταιρία θέλει, τότε δεν χάνεις απλώς τη δουλειά σου, αλλά χάνεις τα πάντα. Ο καλός δούλος πρέπει να είναι ολοκληρωτικά εξαρτημένος από τον αφέντη του. Παλιά συνταγή.
Σύντομα, η κυβέρνηση Κουμουνδούρου ήρθε σε σύγκρουση με την εταιρία. Η εταιρία, λοιπόν, είχε δικαίωμα εξορύξεως, αλλά όχι δικαίωμα εκμετάλλευσης των ήδη εξορυχθέντων.

Η βία
Ο γνωστός ληστής της περιοχής Κίτσος και οι άνδρες του έγιναν οι μισθοφόροι στρατιώτες του Νονού, με μηνιάτικο. Κανείς δεν πλησίαζε στην περιοχή που πλέον ήταν θωρακισμένη με τα όπλα του αρχιληστή. Από την άλλη, τρία γαλλικά πλοία έφτασαν στην περιοχή και απειλούσαν με πυρ στην περίπτωση που η κυβέρνηση παρεμπόδιζε το..."αναπτυξιακό έργο" της εταιρίας (γελάμε και κλαίμε). Ο Serpieri κυκλοφορούσε στην Αθήνα με άμαξα τεσσάρων αλόγων.

Η διχόνοια
Η αντιπολίτευση του Δεληγιώργη, θέλοντας να εντείνει την επίθεση κατά της κυβέρνησης Κουμουνδούρου, κατασκευάζει αποκαλύψεις για την ύπαρξη χρυσού στην περιοχή που η κυβέρνηση του Κουμουνδούρου θα παραχωρήσει στους ξένους.
Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό από πλευράς κομματικής διένεξης, ο μέσος πολίτης έχει πια την ιδέα τού ότι το χρυσάφι είναι δίπλα μας και έτοιμο προς εκμετάλλευση.

Η αλλαγή αφεντικού και το μωρό του χρηματιστηρίου
Το 1873 η εταιρία αγοράζεται από τον Ανδρέα Συγγρό της Τράπεζας Κωνσταντινουπόλεως. Ονομάζεται πλέον "Ελληνική Εταιρία Μεταλλουργιών Λαυρίου". Τώρα πια μιλάμε όλο και περισσότερο για χρυσό που είναι έτοιμος να πέσει στα χέρια μας.
Ίσως φαίνεται περίεργο, αλλά το μωρουδάκι του ελληνικού χρηματιστηρίου ήταν υπόθεση καφενείου. Το γνωστό καφενείο "Η ωραία Ελλάς" στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Αιόλου ήταν ο χώρος που κάτω από τους καφέδες και τα φασκόμηλα κυκλοφορούσαν οι μετοχές αυτής της εταιρίας που έμελε, λέει, ν' αλλάξει τις ζωές όλων. Πλούσιοι και φτωχοί μετείχαν στο χρηματιστηριακό παιχνίδι χωρίς να έχουν ιδέα περί τίνος πρόκειται. Η ευπιστία, το όνειρο του γρήγορου και άκοπου κέρδους έβρισκαν τη φωλιά τους στο καφενείο των λαμπερών υποσχέσεων. Το χρυσάφι δεν έλαμψε τόσο όσο οι υποσχέσεις.
Ακολούθησε η κατάρρευση. Οι μετοχές δεν απέδωσαν και περιουσίες χάθηκαν.

Η δουλοπαροικία
Οι συνθήκες εργασίας και ζωής των εργατών ήταν ο εφιαλτικός αντίποδας των ονειρικών φαντασμάτων του κέρδους για όλους.
Το μεροκάματο ελάχιστο. Οι εργάτες δούλευαν ακόμα και την Κυριακή. Τι αστείο να βρεθεί για να οικτίρουμε μια τέτοια κακοδαιμονία; Εδώ ο Θεός ξεκουράστηκε την Κυριακή (κατά τας γραφάς), αλλά οι εργάτες όχι. Φάρμακα και νοσοκομείο ούτε κατά διάνοια. Οι αρρώστιες όλο και περισσότερες.
Οι απεργίες ξεκίνησαν και στρατιωτικές δυνάμεις κινητοποιήθηκαν για την καταστολή. Έχουμε πλέον νεκρούς και τραυματίες.
Μόνο μετά τη μεγάλη απεργία του 1929 αρχίζουμε να μιλάμε για αύξηση του μεροκάματου και σύνταξη.
Σαν να μη φτάναν όλα αυτά, ο Νονός ήθελε και άγαλμα της αφεντιάς του στην περιοχή. Φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Γ. Βρούτο (σύμπτωση το επώνυμο όμως! κι εσύ τέκνον;)
Το 1982 το άγαλμα κακοποιήθηκε αισθητικά (μπογιατίσματα, σπρέυ) από τους κατοίκους και αποσύρθηκε.

Σήμερα οι ξένοι "Σωτήρες" - "Βαπτιστές" μπορεί και πάλι να καραδοκούν. Το υπέδαφος έχει τον πλούτο του. Τη δουλειά τους κάνουν οι ξένοι. Απλοί επαγγελματίες είναι.
Χωρίς ημεδαπούς Κίτσους οπλοφόρους, πολιτικές γραμμές που μεταχειρίζονται το ψεύδος που με τη σειρά του δεν διώχνει το κακό, αλλά το στρέφει προς άλλη κατεύθυνση και το διογκώνει και μια νηπιακή επιδίωξη του άμεσου και άκοπου κέρδους, το κακό δεν θα πλησιάσει πολύ κοντά.
Τ' αρπακτικά υπάρχουν, αλλά δεν θα είναι τόσο επικίνδυνα αν οι εγχώριοι δεν χτίζουν τις φωλιές τους.
Δεν γίνεται να στολίζουμε μόνοι μας τα άλογα του αφέντη έχοντας την ψευδαίσθηση ότι δεν θα μας ποδοπατήσουν κάποτε.