Όλα ή τίποτα

Ο Οσυσσέας Ελύτης έγραψε κάπου (νομίζω στ' Ανοιχτά Χαρτιά) ότι διάλεξε τον δρόμο της ποίησης ακόμη κι αν δεν θα οδηγούσε πουθενά. Κοντολογίς, επέλεξε έναν δρόμο με μόνο κριτήριο την έλξη που ένιωθε από τον ίδιο τον χώρο, ανεξαρτήτως ενός μελλοντικού κέρδους σε χρήμα, δόξα ή επιτυχία. Το 1979 βραβεύτηκε με Νόμπελ.
Σε κάποια στιγμή της ζωής του ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή αφοσιώνεται στα μαθηματικά διότι έτσι, όπως έγραφε, η ζωή του θα αποκτούσε το νόημα που αυτός θα ήθελε.
Σήμερα θεωρείται ένας από τους διάσημους μαθηματικούς ανά τον κόσμο.

Βλέπουμε ότι υπήρξαν, όντως, άνθρωποι οι οποίοι αισθάνθηκαν κάποτε τέτοια έλξη (ερωτική θα έλεγα) για ένα αντικείμενο που δεν γινόταν παρά να το ακολουθήσουν, ανεξαρτήτως της εκβάσεως μιας τέτοιας πορείας.

Αναφέρω τους δύο παραπάνω ενδεικτικά και σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι που στο τέλος δικαιώθηκαν και που όλοι μπορούμε να σκεφτούμε.

Αναρωτιέμαι, όμως, πόσοι υπάρχουν που ξεκίνησαν έναν τέτοιο δρόμο με την ίδια αφοσίωση, αλλά δεν δικαιώθηκαν. Κάποιοι που θα είχαν ιδιαιτέρως αντίξοες συνθήκες εργασίας ή πάλι που η επιτυχία του στόχου τους θα απαιτούσε κάτι παραπάνω από την αφοσίωση ΜΙΑΣ ζωής. Κάποτε ο Ελύτης δήλωσε σε μια συνέντευξή του ότι πολλά ακόμα έργα είχε στο νου του κι ότι η πνευματική του εγκυμοσύνη είναι όπως αυτή των ελεφάντων, όχι όμως κι η ζωή του. Μερικοί στόχοι χρειάζονται...περισσότερες ζωές.

"Ο μεν βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρά..." κατά τον Ιπποκράτη, για μια ακόμα φορά.

Σε κάτι τέτοιους, ανώνυμους ασφαλώς, νομίζω ότι θα έπρεπε μια τιμή - στους άδοξους ποιητές, όπως έγραψε κάποτε ο Καρυωτάκης.
Κάτι σαν κατάθεση στεφάνου στο μνημείο του αγνώστου στρατιώτη.

Σίγουρα λίγοι λένε το "Όλα ή τίποτα", αλλά κι απ' αυτούς τους λίγους δεν δικαιώνονται όλοι.

"...η δε τέχνη μακρά..."
Όντως.

Πτωχοπροδρομισμός

Κάπου στον δωδέκατο μ.Χ. αιώνα έζησε ο Θεόδωρος Πρόδρομος.
Έμαθε τα γράμματα και περίμενε από αυτά να χορτάσει και μάλιστα πλουσιοπάροχα. Η φτώχεια, όμως στην οποία τελικά έζησε τον άφησε στην ιστορία με το παρατσούκλι Πτωχοπρόδρομος. Μας άφησε λίγα ποιήματα χωρίς αξία, εκτός από το ότι αποτελούν δείγμα του γλωσσικού πλούτου που υπήρχε στην εποχή του. Διαβάζοντάς τα κάποιος βλέπει το πόσο ο Πτωχοπρόδρομος αγανακτούσε για τη φτωχική ζωή του και πάνω απ' όλα για τα γράμματα που έμαθε από τα οποία ήλπιζε τον πλούτο.

"...Αφού δε τάχα γέγονα γραμματικός τεχνίτης,
επιθυμώ και το ψωμίν και του ψωμιού τη μάνναν,
και διά την πείναν την πολλήν και την στενοχωρίαν,
υβρίζω τα γραμματικά, λέγω μετά δακρύων:
ανάθεμαν τα γράμματα, Χριστέ, και οπού τα θέλει,
ανάθεμαν και τον καιρόν και εκείνην την ημέραν,
καθ' ην με παρεδώκασιν εις το διδασκαλείον."

Ονειρευόταν να κάνει πολλές άλλες δουλειές εκτός από το να ασχολείται με τα γράμματα.
Τους ανθρώπους που τον περιέβαλλαν τους έβλεπε πλούσιους και καλοβολεμένους. Είχε υποστεί την αρρώστια της μιζέριας και της ζήλιας.

Ήταν καλοφαγάς με εκλεκτικές προτιμήσεις.
"Aκρίδες ου σιτεύομαι, ουδ’ αγαπώ βοτάνια,
αλλά μονόκυθρον παχύν και παστομαγειρίαν"

Το ζητούμενο είναι η διαχρονική παρουσία του πτωχοπρόδρομου.
Πτωχοπρόδρομος είναι ο οποιοσδήποτε που ακολουθεί τον πνευματικό δρόμο χωρίς στην ουσία να τον επιθυμεί. Τότε ζητάει αμοιβές, τιμές κι ένα σωρό στολίδια προκειμένου να δικαιολογήσει στον εαυτό του αυτό που κάνει, αφού το βέβαιο είναι ότι γνήσια επιθυμία μέσα του δεν υπάρχει.
"Μα δεν θα ζήσουμε;" θα πει κάποιος.
Σίγουρα θα ζήσουμε. Μόνο που όταν ταυτίζεται το "ζω" με το "ες αεί πλουτίζω", τότε μπαίνουμε σ' έναν δρόμο που εγγυάται την απόλυτη μιζέρια και την διά βίου γκρίνια.

Ο Φώτης Κόντογλου αγάπησε τα γράμματα κι έζησε για καιρό σ' έναν χώρο που ήταν συνεργείο αυτοκινήτων, τον οποίο ονόμαζε χαριτολογώντας ως την φάτνη των αυτοκινήτων. Η μεταμορφωτική δύναμη της ποίησης εδώ είναι αξιοσημείωτη.

Μάης ο ανοιξιάτικος, Μάης ο αιματοβαμένος.

Η ιστορία είναι παλιά.

Μάιος 390μ.Χ. Ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος ο Α', ο καλούμενος Μέγας, διατάζει τον στρατό να μπει στο ιπποδρόμιο της Θεσσαλονίκης και να χτυπήσει αυτούς που βρισκόταν μέσα. Οι νεκροί υπολογίζονται από 7.000 έως 15.000.
Είχε προηγηθεί η κατακρεούργηση από όχλο του στρατηγού Βουθέριχου.

Μάιος 1886. Τώρα ξεκινάει η εργατική πρωτομαγιά. Στο Σικάγο κυρίως, αλλά και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ πραγματοποιούνται απεργιακές κινητοποιήσεις για την διεκδίκηση του εργασιακού οχταώρου. Το σύνθημα παραμένει έως τώρα: "Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνος".
Πάνω από χίλιοι οπλισμένοι αστυνομικοί επεμβαίνουν και το αίμα βάφει τη διαδήλωση. Η πλατεία Χειμάρκετ περνάει στην ιστορία. Αποφάσεις απαγχονισμού ακολουθούν για μετέχοντες (Σπάιτς, Φίσερ, Ένγκελ και Πάρσονς).

Μάιος 1893 στην Αθήνα. Έχουμε τη διαδήλωση στην Ελλάδα για την πρωτομαγιά με επικεφαλής τον Σταύρο Καλλέργη και την επακόλουθη σύλληψή του.

Μάιος 1936 στη Θεσσαλονίκη. Η απεργία των καπνεργατών που και πάλι βάφεται με αίμα. Ο Τάσος Τούσης είναι ο πρώτος νεκρός κι ο Ρίτσος με αφορμή το γεγονός γράφει τον Επιτάφιο.

Μάιος 1944. Διακόσιοι έλληνες εκτελούνται στο σκοπευτήριο της Καισαριανής από τα γερμανικά κατοχικά στρατεύματα.

Μάιος 1963 στη Θεσσαλονίκη. Δολοφονείται ο Γρηγόρης Λαμπράκης στην πρώτη δημόσια συγκέντρωση της νεοσύστατης Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη Θεσσαλονίκης.

Μάιος 1976 στην Αθήνα. Ο Αλέκος Παναγούλης, σκοτώνεται σε τροχαίο ατύχημα. Ο θάνατός του θα εγείρει πολλές εικασίες περί δολοφονίας.


Ο φόνος σκιάζει την άνοιξη από παλιά και το σχήμα είναι οξύμωρο στη διάθεσή μας που θέλει όλα αυτόν τον καιρό να αφορούν τη ζωή.

Οι αγώνες μένουν, θα πει κάποιος και τα νοήματα είναι διαχρονικά.
Μόνο να μην αλλοιώνονται τα νοήματα, λέω.

Ό,τι έχουμε δεδομένο σήμερα, από το ψωμί έως τον ελεύθερο χρόνο είναι αποτέλεσμα του αγώνα κάποιων άλλων, που δεν είναι πια παρόντες.

Να γίνω λίγο κακός;
Χρειάζεται πρώτα να περνάμε από μια επώδυνη διαδικασία αυτογνωσίας πριν να επικαλεσθούμε συνειδητά τα ηρωικά περασμένα.
Και μόνο για να μην προσβάλουμε τους αγώνες κάποιων άλλων δεν θα πρέπει να επικαλούμαστε τα διαχρονικά αιτήματα για ανάπαυση από την εργασία προκειμένου να δικαιολογήσουμε μια ενδόμυχη τεμπελιά.
Ο ελεύθερος χρόνος να μην είναι ποτέ κενός χρόνος.
Το δικαίωμα για ελεύθερη ψυχαγωγία (αγωγή ψυχής) να μην γίνεται ένα ανούσιο σκότωμα του χρόνου σε μια ζωή-σαπουνόπερα.
Όταν όμως γίνεται, αυτό δεν είναι μια μεταθανάτια ριπή σ' αυτούς που χάθηκαν για ένα διαχρονικό νόημα;

Θέλει προσοχή από εμάς τους χορτασμένους κληρονόμους.

Τιμή στους νεκρούς...ή μήπως..."καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς";
...(αχ, βρε Χρόνη)...